تحلیل حقوقی و اقتصادی استقلال بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• مصطفی السان ¹
• زریر نگین تاجی ²

¹ دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

² استادیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

https://doi.org/10.22067/economlaw.2022.74637.1133

چکیده

یکی از مباحث حقوقی مهم در مورد بانک مرکزی که به‌ ویژه از نظر اقتصادی دارای آثار متعددی می‌باشد، استقلال بانک مرکزی است؛ به نحوی که استقلال در تصمیم‌گیری و عملکرد بانک مرکزی را به عنوان یکی از لوازم اصلی اقتصاد سالم محسوب داشته‌اند. برخلاف تصوری که ممکن است در ابتدای امر به ذهن برسد، «استقلال بانک مرکزی» موضوعی حقوقی می‌باشد که دارای آثار اقتصادی است. زیرا تعیین حدود اختیارات، وظایف و مسئولیت‌های بانک مرکزی به موجب قانون به عمل می‌آید و دولت نمی‌تواند چیزی غیر از آنچه که در قانون پیش‌بینی شده را به این بانک تحمیل کند. از همین رو، بیشتر مطالعاتی که در زمینه استقلال بانک مرکزی انجام گرفته، با نگاهی اقتصادی، به موضوعاتی مانند اندازه گیری درجه استقلال، تاثیرات این استقلال بر متغیرهای کلان اقتصادی و غیره می‌پردازند و به بررسی موضوع از زاویه حقوقی و آسیب‌شناسی قوانین موجود و یا خلاء حقوقی، نپرداخته‌اند.
این مطالعه به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش و ماهیت، توصیفی ـ تحلیلی است. داده‌ها و آمارهای لازم نیز به روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده است.
استقلال بانک مرکزی به عنوان یک مطلوب مدنظر باشد، بهترین ابزار ممکن برای تحقق این امر، پیش‌بینی آن در قانون است که این مهم در این مطالعه مورد تدقیق قرار می‌گیرد. نتیجتاً، استقلال بانک مرکزی با مسایلی مختلفی در ارتباط است و معیارهای متعددی دارد؛ در این میان، نقش مداخله گرانه دولت (خواه به طور مستقیم یا با تقدیم لایحه به مجلس یا وضع مصوبات اجرایی)، بیشترین تأثیر را در تضعیف استقلال بانک مرکزی دارد.

کلیدواژه‌ها

• بانک مرکزی
• استقلال
• مطالعه تطبیقی
• سیاستهای پولی
• ایران

مراجع

•  

  References

  • Adeli, Seyed Mohammad Hossein. (1990). An Income on the Central Bank Independence Debate, Trend Magazine, No. 2. (In persian)
  • Adeli, Seyed Mohammad Hossein. (1991). An Income to the Independence of the Central Bank, 10^th Tehran, Monetary and Banking Research Institute. (In persian)
  • Arner D.W., Panton M.A. & Lejot P.L. (2010-2011). Central Banks & Central Bank Cooperation in the Global Financial System, Pacific McGeorge Global Business & Development Law Journal, Vol. 23.
  • Bahrami, Mahnaz. (2002). Independence of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran, Bank and Economy, No. 30. (In persian)
  • Boustani, Ali, Salavi Tabar, Shirin. (2017). Central Bank of Iran's Independence from Financial Dimension, Trend Quarterly, No. 78. (In persian)
  • Chazani Sharahi, Esmaeil. (2005). Central Bank Independence and its Effects on Macroeconomic Variables, Tadbir Journal, No. 161. (In persian)
  • Cranston, R. (1997). Principles of Banking Law, Oxford University Press, 1^th.
  • Cukierman, Steven B. Webb, and Bilin Neyapti. (1992). Measuring the Independence of Central Banks and Its Effect on Policy Outcomes, World Bank Economic Review, Vol. 6.
  • De Haan, J & Sturm, J.E. (1992). The Case for Central Bank Independence, Banca Nazionale del Lavoro Quarterly Review, No. 182.
  • Elgie Robert & Thompson, Helen. (1998). The Politics of Central Banks, Routledge.
  • Elsan, Mostafa. (2013). Central Bank Law, 1^th Tehran, Monetary and Banking Research Institute. (In persian)
  • Elsan, Mostafa. (2020). Banking Law, 8^th Tehran: Samt. (In persian)
  • Faraji Dizaji, Sajjad, Sadeghi, Hossein, Lotfi, Zahra. (2020). The Effect of Natural Resources Rent and Political Development on the Independence of the Central Bank: Evidence from Oil Exporting Countries, Monetary-Fiscal Economy, No. 19. (In persian)
  • Faraji, Yousef. (2007). Money, Currency and Banking, 10^th Tehran, Commercial Publishing, (In persian).
  • Ghadimi, Maryam, Rabiei, Mahnaz, Davani, Abdollah, Shahabadi, Abolfazl. (2019). The Impact of Corruption and Independence of the Central Bank on The Volume of Money in Iran: Using STAR Model, Econometric Modeling, No. 14. (In persian)
  • Ghanbari, Mitra, Mohammady, Timur. (2016). Monetary Political Cycles and its Relationship with Central Bank Independence, Banking Monetary Research, No. 30. (In persian)
  • Goodman, John B. (1992). Monetary Sovereignty: The Politics of Central Banking in Western Europe, Cornell Studies in Political Economy.
  • Grilli, Vittorio, Donato Masciandaro, Guido Tabellini. (1991). Edmond Malinvaud, Marco Pagano, Political and Monetary Institutions and Public Financial Policies in the Industrial Countries, Economic Policy, Vol. 6, No. 13.
  • Hassanzadeh, Ali, and Arzrum Chiller, Nasrin (2004). Four Articles on Central Banking, 2^th Tehran, Monetary and Banking Research Institute (In persian)
  • Hassanzadeh, Ali, Asgari, Behnam. (2012). The Effect of Central Bank Independence on Liquidity Management System in Oil Exporting Countries (1994-200), Economic Research Journal, No. 44. (In persian)
  • Kamrani Sharif, Sepideh. (1400). The Effect of Political Economy Behind the Independence of the Central Bank, Journal of Management Science Research, No. 7. (In persian)
  • Leaped, Jan. (1995). Indepence and Accountability: The Role and Structure of the South African Reserve Bank, Les Crefsa Q Rev.
  • Lotfi, Zahra, Qorji Dizaji, Sajjad, Sadeghi, Hossein. (1400). The Effect of Oil Rent and Corruption on The Independence of the Central Bank in Oil Exporting Countries, Economic Research and Policies, No. 98. (In persian)
  • Maxfield, Sylvia. (1997) Gatekeepers of Growth: The International Political Economy of Central Banking in Developing Countries, Princeton University Press.
  • Moadelat, Cyrus. (2000). The Central Bank's Favorable Position and Structure, 1^th Tehran, Monetary and Banking Research Institute. (In persian)
  • Mohsen Niazi, Mohsen, Shahreshi, Hamid, Hojbarkyani, Kambiz, Ghaffari, Farhad. (2018). The Effect of Monetary Policy Shocks on Macroeconomic Variables with Emphasis on the Role of Central Bank Independence, Monetary and Banking Research, No. 36. (In persian)
  • Sylvester C.W. Eijffinger & Jakob De Haan. (1996). The Political Economy of Central-Bank Independence (Special Papers in International Economics) no. 19.
  • Taghipour, Anoushirvan, Mossavi Azad Kasmaee, Afsaneh. (2004). The Relationship between Inflation and Independence of Central Bank in Iran, Journal of Planning and Budget, No. 85. (In persian)
  • Yazdani, Mehdi, Tayebi, Seyed Kamil, Yazdani, Nafisa. (2015). How does the central bank's independence affect the financial stability of the economy in emerging markets countries?" Monetary-Fiscal Economics Journal, No. 9. (In persian)
  • Zarrin Iqbal, Hassan, Jafari Samimi, Ahmad, Tehranchian, Amir Mansur. (2018). The Impact of Central Bank Independence on Production and Inflation Fluctuations in Iran, Economic Growth and Development Research, No. 30. (In persian)
  • Zarrin Iqbal, Hassan, Mosayebnejad, Mohammad Reza, Najafi Kajabadi, Ghasem, Shahrazi, Milad. (2017). The Effect of Central Bank Independence on Reducing Production Fluctuations in Iran's Economy (Using Garch Model and Vector Autoregressive Approach), Trend Quarterly, No. 80. (In persian)