دلالت‌های نظریه انتخاب عقلانی در تصمیم‌گیری‌های قضات

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• زهرا ساکیانی ¹
• مجتبی قاسمی ²

¹ دانش آموخته حقوق جزا و جرمشناسی،‌دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² استادیار حقوق و اقتصاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22067/economlaw.2023.76637.1180

چکیده

تصمیم‌های قضات که رفتار قضایی آنها را شکل می‌دهند تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل اتخاذ می‌شوند. این عوامل از دیدگاه علوم مختلف قابل بررسی هستند که یکی از آنها علم اقتصاد است. اقتصاد، یک روش خاص برای مطالعه موضوعات گوناگون ارائه می‌دهد. مقاله پیش‌رو از منظر نظریه انتخاب عقلانی و با توجه به مفاهیم این نظریه در علم اقتصاد یعنی معنای تعریفی انتخاب عقلانی (متناسب‌سازی ابزارها و اهداف)، حداکثرسازی مطلوبیت انتظاری و حداکثرسازی ثروت، در صدد است نشان دهد که چه عواملی می‌توانند بر تصمیم‌ها و رفتارهای قضات اثرگذار باشند. زیرا شناخت عوامل اثرگذار بر رفتار قضات توسط سیاست‌گذاران و توجه به آنها در سیاست‌گذاری‌ها می‌تواند در افزایش کیفیت و کمیت آرای صادره توسط قضات مؤثر باشد و تا حدودی به تخصیص بهینه‌تر منابع مالی در قوه قضاییه کمک کند. مقاله پیش‌رو، با جمع‌آوری مطالب به صورت کتابخانه‌ای و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و نتایج حاصل از آن نشان می‌دهند که استخدام قضات بیشتر برای افزایش خروجی دادگاه‌ها همیشه راهکاری بهینه به حساب نمی‌آید و در مواردی، افزایش پرداختی قضات از باب بهره‌وری می‌تواند انگیزه بیرونی لازم را برای افزایش کیفیت و کمیت آرای صادره به آنها ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها

• انتخاب عقلانی
• رفتار قضایی
• بهره‌وری قضایی
• حداکثرسازی

مراجع

• Bahremand, H., Sakiani, Z. (2021). Criminals' decision-making from the perspective of behavioral economics and its implications in criminal policy-making, The Judiciary Law Journal, 85 (115), 44-21 (in Persian).
• Becker, G. (1976), “The Economic Approach to Human Behavior”, University of Chicago Press, pp 3-14.
• Beenstock, M., & Haitovsky, Y. (2004). Does the appointment of judges increase the output of the judiciary?. International Review of Law and Economics, 24(3), 351-369.
• Cooter, R., Ulen, T. (2012). Law and Economics, translated from English by Dadgar, Y., Akhavan, H., Tehran: Tarbiat Modares University Press (in Persian).
• cserne, P. (2020), economic approaches to legal reasoning: an overview, in economics in legal reasoning, edited by Péter Cserne, Fabrizio Esposito.
• Danziger,S., Levav, J. & avnaim-pesso, L. (2011), extraneous factors in judicial decisions, proceedings of the national academy of sciences, 108 (17). 6889-6892.
• Deyneli, F., & Mascini, P. (2020). Utility Maximizing Judges and Judicial Assistants: Testing Rational Choice Theory in 22 EU Countries. In IJCA(Vol. 11, p. 1).
• Dimitrova-Grajzl, V. P., Grajzl, P., Sustersic, J., & Zajc, K. (2010). Court Output, Judicial Staffing, and the Demand for Court Services: Evidence from Slovenian Courts of First Instance. SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.1621717
• Dimitrova-Grajzl, V., Grajzl, P., Slavov, A., & Zajc, K. (2016). Courts in a transition economy: Case disposition and the quantity–quality tradeoff in Bulgaria. Economic Systems, 40(1), Electronic copy available at: http://ssrn.com/abstract=2569351.
• Engel, C., & Weinshall, K. (2020). Manna from Heaven for Judges: Judges’ Reaction to a Quasi‐Random Reduction in Caseload.Journal of Empirical Legal Studies, 17(4), 722-751.
• Epstein, L. lands, W., posner, R. (2013), the behavior of federal judges:a theoretical and empirical study of rational choice, Harvard university press.
• Falavigna, G., Ippoliti, R., & Ramello, G. B. (2018). DEA-based Malmquist productivity indexes for understanding courts reform. Socio-Economic Planning Sciences, 62, 31-43.‏
• Falavigna, G., Ippoliti, R., Manello, A., & Ramello, G. B. (2015). Judicial productivity, delay and efficiency: A Directional Distance Function (DDF) approach. European Journal of Operational Research, 240(2), 592–601, doi:10.1016/j.ejor.2014.07.014 
• Hajidehabadi, M., salami, E. (2019). Fundamentals, principle and practice of purposeful Penalization model, Criminal Law Research, 8 (29), 101-134 (in Persian).
• Hirshleifer, D., Levi, Y., Lourie, B., & Teoh, S. H. (2018). Decision fatigue and heuristic analyst forecasts. NBER Working Paper No. 24293, p3.
• Kornhauser, Lewis A. (2018), Economic Logic and Legal Logic, In Handbook of Legal Reasoning and Argumentation,711-745
• Korobkin, R. B., & Ulen, T. S. (2000). Law and behavioral science: Removing the rationality assumption from law and economics.  L. Rev., 88, 1051.
• Posner, R. A. (1993). What do judges and justices maximize?(The same thing everybody else does). Supreme Court Economic Review, 3, 1-41.
• Rosales-López, V. (2008). Economics of court performance: an empirical analysis. European Journal of Law and Economics, 25(3), 231-251.
• Sakiani, z., Vaezi, S.A. (2022). The effect of cognitive biases on the quality of justice in the decision-making of criminal courts judges, 86 (119), 247-271 (in Persian).
• Samuelson, W., Zeckhauser, R. (1988), status que bias in decision making, journal of risk and uncertainty, 1 (1), 7-59.
• Winter, H. (2008). The economics of crime: an introduction to rational crime analysis, translated from English by Bahremand, H. and Sakini, Z., Tehran: Dadgostar publication (in Persian).
• https://dotic.ir/news/10665
• https://dotic.ir/news/8363