تحلیلی بر عوامل تاثیرگذار بر اقتصاد غیرقانونی در ایران

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• سیامک شکوهی‌فرد ¹
• علی سلمانپور زنوز ²
• ایرج لطفی ³
• مراد نصیری مغانلو ⁴

¹ باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

² دانشیار، گروه اقتصاد، واحدمرند، دانشگاه آزاداسلامی، مرند، ایران.

³ دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

⁴ مربی، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/economlaw.2025.91834.1423

چکیده

در یک تقسیم‌­بندی کلی، اقتصاد هر کشور را می­توان به دو بخش قانونی و غیرقانونی تقسیم نمود. اقتصاد غیرقانونی دربرگیرندة بسیاری از فعالیت‌هایی است که مورد تأیید و قبول جامعه و مقامات دولتی و قضائی نمی‌باشند. با در نظر گرفتن این موضوع که اقتصاد غیرقانونی در عین ناآشکار بودن می­تواند از پتانسیل سرمایه­‌ای بالائی برخوردار باشد که اگر چنین پتانسیلی به سمت اقتصاد قانونی سوق داده شود، می‌توان با اتکاء به قابلیت‌های جامعه در چارچوب قوانین حقوقی و همچنین بهره­‌گیری صحیح از منابع و عوامل تولید، حرکت به‌سمت رشد اقتصادی معقول و پایدار را تسریع و تسهیل نمود. در این راستا برای بررسی مدل تحقیق، ابتدا پایایی متغیرهای موجود را توسط آزمون دیکی فولر تعمیم یافته مورد بررسی قرار داده و سپس به کمک مدل خود توضیح برداری با وقفه‌­های گسترده  و الگوی تصحیح خطا حجم اقتصاد غیرقانونی بررسی شده و همچنین با به‌کارگیری آزمون جوهانسن جوسیلیوس بردارهای همگرایی را تعیین و اثر تکانه­‌های وارده بر بردارهای هم‌‏انباشتگی، بحث و تجزیه و تحلیل می‌شود. نتایج حاصله نشان می­دهند که اقتصاد غیرقانونی در ایران تحت‌تأثیر متغیرهای رشد اقتصادی، محدودیت‌های تجاری، نرخ بیکاری، بار مالیاتی و شاخص قیمت مصرف کننده می­باشد.

کلیدواژه‌ها

• اقتصاد غیرقانونی
• رشد اقتصادی
• عوامل اقتصادی
• بردارهای هم‌انباشتگی

موضوعات

• جرایم اقتصادی

مراجع

• Akcay, S. (2006). Corruption and human development. Cato Journal, 26(1), 29- 46. https://doi.org/10.36009/CJ.26.1.2.
• Bhagwati, J.; Hansen, B. (1973). A Theoretical Analysis of Smuggling. Quarterly Journal of Economics, 87, 172 -187.
• Bhattacharyya, D.K. (1999). On the Economic Rationale of Estimating the Hidden Economy. The Economic Journal. 109(456), 348-359. https://doi.org/10.1111/1468-0297.00437.
• Chatterjee, S.; Chaudhury, K.; Schneider, S. (2003). The size and development of the Indian shadow economy and a comparison with other 18 Asian countries: an empirical investigation. Discussion Paper, Department of Economics, University of Linz, Austria.
• Chugh, R. L.; Uppal, J. S. (1986). Black Economy in India. New Dehli: Tata McGraw- Hill Pub.co.
• Dell' Anno, R. (2003). Estimating the Shadow Economy in Italy: A Structural Equation Approach. Discussion paper, University of Salerno, Departeman of Economics and Statistics. https://doi.org/10.2139/ssrn.1113830.
• Emadzadeh, M.; Tabatabaei, Z. (2012). An analysis of the underground economy and its influencing factors in selected developed countries. Macroeconomics Research Letter, 7(13), 83-96. (In Persian).
• Frey, B. S.; Weck-Hanneman, H. (1984). The hidden economy as an ‘unobserved’variable. European Economic Review, 26(1-2), 33-53. https://doi.org/10.1016/0014-2921(84)90037-4.
• D. E. A. (1999).  Modeling the hidden economy in the tax-gap in New Zealand. Empirical Economics, 24(4): 621-640. https://doi.org/10.1007/BF01276759.
• Hasan Mhejir, J.; Hekmati Farid, S.; Reza Zadeh, A.; Mohammad Zadeh, Y. (2025). Examining the Influence of the Shadow Economy on the Performance of Financial Markets and the Banking Sector in BRICS Countries: A Panel SUR Approach.  Journal of Asset Management and Financing, 13(2), 1-27. (In Persian). 
• Hui- Kuang Yu, T.; Wangb, D. H. M.; Chenc, S. G. (2006). A Fuzzy Logic Approach. To Modeling the Underground Economy in Taiwan. Physica, 36(2), 471-479. https://doi.org/10.1016/j.physa.2005.09.058.
• Lotfi, I. (2017). Jurisprudential and Legal Study of Trapping in Irans Criminal Law. Tehran: Noreehm. (In Persian).
• Mehrabi Boshrabadi, H,; Kouchakzadeh, S.; Taboli, H. (2011). Whether Shadow Economy Threats Economic Growth? (Case Study: Iran). Iranian Journal of Economic Research, 15(45), 181-198. (In Persian).
• Mhadhbi, K.; Terzi, C. (2022). Shadow economy threshold effect in the relationship finance–growth in Tunisia: A nonlinear autoregressive distributed lag approach. Journal of International Development, 34(3), 636-651. https://doi.org/10.1002/jid.3693.
• Mohabati, Y. (2019). Studying the Status of the Black Economy in Iran and Providing Solutions. Fourth International Conference on Modern Research in Management, Economics and Development, https://civilica.com/doc/914950. (In Persian).
• Naderan, E.; Sedighi, H. (2009). The Effect of Taxes and Their Components on Size of Underground Economy in Iran (1973-2003).  Journal of Economic Research, 43(4), 1-26. (In Persian).
• Nasrolahi, Z.; Talei Ardakani, S. (2013). Estimating Shadow Economy and the Impact on Air Pollution in Iran. QJER, 12(4), 27-54. (In Persian).
• Nasrollahi, Z.;, Rezaei, A..; Dehghan Banadkoki, F. (2022). Shadow Economy Effects on Quality of Life. Stable Economy Journal, 3(1), 98-131. https://doi.org/ 48308/ecoj.2022.987321. (In Persian).
• Omodero, C.O. (2019). The financial and economic implications of underground economy: The Nigerian perspective. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 8(2), 155-185. https://doi.org/10.36941/ajis-2019-0014.
• Pesaran, M.H.; Shin, Y. (1995). Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis. DAE Working Paper Series No. 9514, Department of Economics, University of Cambridge, Cambridge.
• Rahimzadeh, F.; Shokouhifard, S.; Hazeri Niri, H. (2022). The Effects of Corruption on Financial Inclusion (A System Generalized Method of Moments approach). Economic Modeling, 16(57), 33-48. (In Persian). 
• Ruge, M. (2012). Public Governance and the Shadow Economy. TheBerlin International Economic Congress.
• Sardari, A. (2002). An approach to the administrative structure of developing countries. Proceedings of the Second Scientific and Research Conference on Supervision and Inspection in the Country, Tehran. (In Persian).
• Schneide, F.; Hametner, B. (2013). The Shadow Economy in Colombia: Size and Effect on Eonomic Growth. Johannes Kepler University of Linz, Working Paper No. 1319. https://doi.org/10.2139/ssrn.2354426.
• Schneider, F. (2007). Shadow Economies and Corruption All Over the World: New Estimates for 145 Countries. Economics, 1(1), 1-53. https://doi.org/10.5018/economics-ejournal.ja.2007-7.
• Shakibaei, A.; Raeispour, A. (2007). The Evolution of Shadow Economy in Iran A DYMIMIC Approach. QJER, 7(3), 17-36. (In Persian).
• Shakibaei, A.; Shadmani, G. (2014). Estimating the Size of Shadow Economy in Iran Using Multi-level Fuzzy Modeling. QJER, 14(1), 59-77. (In Persian).
• Shokohifard, S. (2020). The Impact of Corruption on Labor Market in Iran and Selected Islamic Countries: Quantile Regression Approach. Ph.D. Thesis, Islamic Economics, Islamic Azad University- Tabriz Branch. (In Persian).
• Shokohifard, S. (2022). The Effects of Corruption on Financial Fragility in Iran: A Quantile Regression Approach. Postdoctoral research project, Economics, Payame Noor University. (In Persian).
• Shokouhifard, S. (2024). The Effects of Different Indicators of Corruption on Labor Force Case Study: Selected MENA Countries. Parliament and Economy, 1(WINTER), 173-205. (In Persian).
• Thomas, J.J. (1989). Quantifying the Black Economy: ‘Measurement without Theory’ Yet Again?. The Economic Journal, 109(456), 381-389.
• Transparency International. (2018). Corruption Perceptions Index. http://www. transparency.org.
• Transparency International. (2023). Corruption Perceptions Index. http://www. transparency.org.
• Yaz, H. F.; Dogan, N.; Berument, M. H. (2024). A measure of the informal sector for the Turkish diesel market. Economics, Planning, and Policy, 16(7), 638-649. https://doi.org/10.1016/j.ecosys.2024.101234.